En dan ineens is het klaar. Een jaar geleden maakte we wat onwennig kennis met elkaar en met de werkwijze van Schouders Eronder.
Deze week waren er bloemen en dankwoorden. De samenwerking tussen bewindvoerders en de gemeente Hoorn is in de steigers gezet.
Succes daar in Hoorn en dank @Stephanie Roeleveld en @Dide Sormans voor de samenwerking.
De gele hesjes hangen al klaar in de kast,
zegt Divosa voorzitter Erik Dannenberg, als aftrap van het congres over Armoede en Schulden. Hij laat een foto zien van het Vrouwenhuis in Zwolle, een hofje voor vrouwen die uitgewerkt waren als hulp in de huishouding en daar hun laatste jaren samen woonden. Het is nu een museum. De samenleving organiseerde toen zelf de zorg voor ouderen. Nu doet de overheid het met een koud technisch systeem. Mensen die moeilijk rond kunnen komen, maken gemiddeld gebruik van 27 regelingen met ongeveer acht verschillende definities van ‘inkomen’.
De postbesteller met een vaste betrekking met een zeker pensioen veranderde naar een pakketbezorger die als ZZP-er zelf zijn of haar oude dag moet regelen. Een deel van je bevolking bevindt zich door deze ontwikkelingen in een uitzichtloze situatie.
Herverdelen naar onszelf
Ik kijk naar de vrouwen voor hun woninkje in het hofje. Ze moesten zich wel hun hele leven gedragen en om weten te gaan met de luimen van hun mevrouw en op zondag netjes naar de kerk. Ik moet er niet aan denken. Rechtvaardigheid was ook een reden waarom de overheid de zorg ging over nemen. Alleen, we zijn doorgeschoten. Erik vertelt dat een wijkteam 86% van de tijd bezig is met het invullen van formulieren van inwoners. Koen Caminada laat vervolgens zien dat al dat herverdelen van geld door de overheid niet het gewenste effect heeft. Het is vooral rondpompen van belastinggelden waarbij er aan het eind van het verhaal, door de kosten van het systeem, minder geld over is. Een bevlogen en goed onderbouwd verhaal maar tegelijkertijd een verhaal dat ik niet goed na kan vertellen. Zijn presentatie vind je hier. Het toont aan dat ons belastingstelsel op de schop moet.
Niet meer wakker liggen
De initiatiefnemers van Geldfit.nl, hebben een voor Zoetermeer bekend verhaal. Volgende maand gaat de campagne weer van start in enkele wijken. Op postcodeniveau krijgen zij betalingsgegevens van een groot incassobureau. Wanneer mensen trager worden met betalen of achterstanden hebben bij meerdere leveranciers, kan er sprake zijn van beginnende schuldenproblematiek. Daar speelt Geldfit op in met gericht campagnemateriaal. De boodschap sluit aan bij de belevingswereld van de inwoners van het postcodegebied. Je bent bijvoorbeeld een stadse professional of een contente gepensioneerde. We hopen natuurlijk dat daardoor mensen in beweging komen voordat ze wakker liggen van zorgen over geld.
Weet u of u schulden heeft en zo ja, welke?
De volgende twee sprekers vroegen daar toch eens bij stil te staan. Je denkt dat je geen schulden hebt, maar hoe zit het met je hypotheek, je private lease contract of misschien ben je in een optimistische bui begonnen met sporten en zit je nu met een twee jarig contract?
Werkgevers hebben geen zin in gedoe hierover. Een op de drie werkgevers kapt er mee als er sprake is van schulden. Blijven werken of aan het werk gaan is niet altijd de oplossing om uit de schulden te komen maar met aandacht, inzet en de erkenning van het probleem aan beide kanten is er veel mogelijk. Uitval van kansrijke werknemers door schuldenproblematiek is zo ontzettend zonde.
En zo zag de pagina speciaal voor jongeren en hun ouders er uit.
Een paar uurtjes, maar dan heb je ook wat: Een infographic over hoe jongeren in Zoetermeer met geld om gaan. Het doet natuurlijk geen recht aan het hele onderzoek. Daar gaat het deze maand ook niet om, we willen onder de aandacht brengen dat jongeren niet te lang rond moeten blijven lopen met zorgen over geld en hulp moeten zoeken voor hun schulden. We hebben een mooi filmpje gemaakt.
Ook is er een nieuwe flyer: Regel je shit, hier staat alles in wat je moet weten als je bijna 18 wordt. Dus hangt er een bij je op de bank, geef hem of haar die flyer zodat 18 worden een feestje blijft. Het geldplan bijna 18 invullen op zijn of haar mobiel kan natuurlijk ook.
Op weg naar huis of als ik groenten aan het snijden ben voor het avondeten, Lara is er bij. Een werkdag zonder Nieuws en co met haar vertrouwde stem, is een dag niet geleefd. Ze stelt altijd precies de goede vragen aan haar gasten, niet te opdringerig maar ze laat ook niets lopen. Nooit de neiging om te laten zien dat ze het beter weet, altijd dienstbaar aan het nieuws en wat ik als luisteraar wil weten. Of zoals ze zelf zegt op de site van de NPO:
Snel, puur en zonder opsmuk
Tot van de week. Ik was net de broccoli aan het snijden. Het ging over de belastingdienst en onterecht uitgekeerde toeslagen. Toeslagen voor de huur, de zorg, het kindgebonden budget en de kinderopvang. Toeslagen omdat je anders niet kunt rondkomen. In totaal gaat het om 24 miljard euro in de periode van 2006 tot 2018 die onterecht is betaald. Het merendeel komt gewoon terug bij de belastingdienst. Ongeveer 800 miljoen is oninbaar. Een redacteur vertelde aan Lara dat de belastingdienst nogal lauw reageerde op het bericht.
Zo werkt het systeem, we hebben er rekening mee gehouden.
Die 800 miljoen is dus gewoon afgeschreven. Dat is op zich al erg genoeg, maar waarom vertelde Lara niet het hele verhaal? Dat een heleboel Nederlanders door het hele stelsel van toeslagen diep in de geldproblemen komt? Hoe kan ze dat nou laten liggen?
De volgende avond, ik wilde de redactie van Nieuws en Co net daarover een berichtje sturen, was Lara er met het vervolg op het verhaal.
Ik doe kruipend boodschappen
Aan het woord kwam een alleenstaande moeder, die vertelde dat ze jaren alleen maar op de onderste schappen in de winkel keek, op zoek naar de goedkoopste artikelen. Een bewindvoerder vertelde dat er maar iets in een gezin hoeft te veranderen en je hebt geen recht meer op een toeslag. Als je bedenkt dat van de 7 miljoen huishoudens die Nederland telt er 6 miljoen gebruik maken van een toeslag, is meteen duidelijk hoe vaak het fout kan gaan.
Ga alsjeblieft door Lara
Wat ik Lara wilde vertellen was dat de overheid veruit de grootste schuldeiser is van de klanten bij de schuldhulpverlening. Gênant toch? De meeste schulden worden veroorzaakt of verergerd door regelingen die juist bedoeld waren om arme mensen te helpen. We kunnen met het oplossen van dat probleem toch niet wachten tot alle onderzoeken gereed zijn?
Voor wie de uitzendingen van Nieuws en Co wil terughoren:
Woensdag 12 juni direct het eerste fragment tussen 18.00 en 18.30 uur.
Donderdag 13 juni tussen 17.00 en 18.00 uur ergens op 30 minuten.
Je kunt ook kijken naar de uitzendingen van Nieuwsuur op woensdag 12 juni en donderdag 13 juni, allebei op ongeveer 30 minuten. Hierin wordt het probleem heel helder uitgelegd.
Je kan ook het rapport van de Algemene Rekenkamer over het stelsel van toeslagen downloaden.
Weet je welke week het is, deze week?
Boekenweek toch?
Ja ook, maar wat nog meer?
Geen idee
Het is de week van geld
Nooit van gehoord.
Op veel scholen doen ze dan leuke dingen over geld in de les.
Dat zouden ze het hele jaar moeten doen. Jong geleerd, oud gedaan.
Zeg dat wel, wist je dat een op vijf huishoudens in Nederland te maken heeft met geldproblemen?
Nee, dat is best veel.
Zo veel dat je je er niet meer voor hoeft te schamen.
Ik ga jou niet vertellen hoe het zit met mijn geld.
Sorry hoor, ik wil het niet eens weten. Als je maar weet waar je terecht kunt met vragen over geld.
Bij de gemeente toch?
Dat weet je dan weer wel.
Zei de wethouder net toch, in dat filmpje.h
The Meaning of the Idiom “Million Dollar Question” The phrase “the million dollar question” is used in colloquial speech in many parts of the English speaking world. … It’s used when the speaker wants to signal that this particular question is the one that needs an answer to resolve a make-or-break situation.
Je hebt van die uitdrukkingen en woorden, die zo vaak gebruikt worden dat je je schouders er bij ophaalt. Het zegt je niets totdat je er ineens keihard tegen aan loopt en het kwartje valt. Tenminste zo ging het bij mij van de week. Ik kreeg een vraag van mijn leidinggevende naar aanleiding van mijn blog over armoede en schulden.
One million dollar question
Een vraag die me de kans gaf om nu echt te vertellen wat er moet gebeuren. De kans van mijn leven, mijn one million dollar question. De stress en verlamming sloegen toe, want mijn antwoord moest in een keer goed zijn. In mijn hoofd formuleerde ik allerlei vergezichten over een betere wereld.
Stop, terug naar de essentie, Damen. Die lieve leidinggevende van je vraagt wat we kunnen doen. Hij en jij en misschien jullie collega’s als je ze weet te inspireren. Gewoon op het werk, binnen je eigen team.
Weer rustig geworden, ging ik mijn eigen verhaal herlezen, wat was de essentie ervan? Wat ik wilde zeggen zit in vier zinnen.
Het leven van mensen met weinig geld of schulden is knap ingewikkeld.
Alle instanties waar mensen die hulp nodig hebben mee te maken krijgen, hebben het zo ingewikkeld gemaakt om die hulp te krijgen dat je een HBO-opleiding nodig hebt. Laten we als medewerkers van een gemeente speuren naar elke drempel in ons eigen huis en dan de vraag stellen: Kan dit niet slimmer?
Doen we de goede dingen, kijken we naar waar het beter kan en blijven we doorgaan met wat is afgesproken?
Dit is een gewetensvraag: houd ik me bezig met zaken die echt belangrijk zijn voor onze inwoners of is het mijn hobby geworden? Of ben ik alleen maar bezig met het etaleren van mijn eigen genialiteit?
Dat betekent elke ochtend voor het werk in de spiegel kijken: Doe ik de goede dingen, kijk ik waar het beter kan en blijf ik doen wat ik heb afgesproken?
De rationele benadering; voorlichting geven en werken aan bewustwording, is zinloos.
We kunnen bij de gemeente dus maar beter ophouden met het maken van mooie folders en voorlichtingsmateriaal of er in ieder geval niet veel van verwachten. Er zijn andere manieren om mensen in beweging te krijgen, manieren die slim inspelen op angsten en behoeften. ‘Je wilt toch niet dat je kind iets misloopt?’ Hiervoor kunnen we slim gebruik maken van wat de Amazons en Bol.coms van deze wereld al lang weten.
Ga het persoonlijke contact aan en ga op zoek naar verdwenen klanten.
Dat is wat de ombudsman al eerder zei en dat hebben we ons aangetrokken. We nodigen iedereen die zich meldt uit voor een gesprek. Daarna komen de formulieren pas en zonodig vullen we die samen in. We bellen, mailen en appen achter iedereen aan die daarna niet meer komt opdagen. In een enkel geval gaat iemand op huisbezoek. Meer aandacht werkt. We zouden er alleen meer tijd voor willen hebben.
Wat zouden we volgens jou nu moeten gaan doen?
De nationale ombudsman publiceerde vrijdag zijn rapport over hoe gemeenten inwoners helpen bij de het oplossen van schulden. De kranten stonden vol over schulden wereldwijd omdat het tien jaar geleden is dat de kredietcrisis begon. En ik? Ik was onderweg naar het jaarcongres van Divosa voor het jaarcongres over schulden en armoede.
dweilen met de kraan open
Het is als dweilen met de kraan open, stelde Erik Dannenberg, de voorzitter van Divosa: Waar begin je? Het leven van mensen met weinig geld of schulden is knap ingewikkeld. Met een beetje pech moet je communiceren met 26 instanties met allemaal eigen regels en formulieren. Zonder een HBO-diploma lukt dat niet. De economische crisis is voorbij maar dat merken we niet aan ons klantenbestand. Veel van onze klanten zijn laagopgeleid, een groot deel is laaggeletterd en heeft soms een licht verstandelijke beperking. Daar komt bij dat de arbeidsmarkt is veranderd en vooral voor hen onzeker is geworden door de flexibilisering en de afbouw van sociale zekerheden. Uit onderzoek is bekend dat problematische schulden leiden tot chronische stress, waardoor het ‘doen-vermogen’ achteruit gaat: Waarom arme mensen domme dingen doen. Maar volgens Erik Dannenberg geldt het omgekeerde ook, dat stress over het onzekere bestaan maakt dat mensen schulden maken. Hij ziet wel lichtpuntjes, gemeenten krijgen hier steeds meer oog voor en hij is ook blij met de beweging die het Rijk maakt. Deze week stond bijvoorbeeld in de krant dat de minister van financiën de praktijken van webwinkels gaat aanpakken bij het kopen op krediet.
Het is gewoon lekkerder dweilen als je weet dat ondertussen ten minste iemand probeert de kraan te repareren (Loesje).
Als iedereen verantwoordelijk is, is niemand er van. Dat was de achterliggende gedachte van Tamara van Ark, staatssecretaris van sociale zaken en werkgelegenheid om met een brede aanpak te komen. Het gaat niet om een revolutionaire ideeën maar om ons steeds af te vragen: doen we de goede dingen, kijken we waar het beter kan en blijven we doorgaan met wat is afgesproken? Vanuit de praktijk en met ruimte voor de professional. Je kunt het niet alleen, niet als staatsecretaris, niet als gemeente en niet als hulpverlener.
Guilt of debt?
In het Engels heb je twee woorden voor het begrip schuld. Je bent ergens schuldig aan: guilt, en je hebt een schuld in te lossen: debt. Omdat wij dat onderscheid niet kennen is de schaamte groter en praat men er liever niet over. Dat taboe zit ons behoorlijk in de weg bij de aanpak. In de zomervakantie liep Tamara van Ark stage bij een gemeente en ging mee op huisbezoek. Ondanks de vriendelijke vraag:
Kan ik u misschien ergens mee helpen?
gebeurde het vaak dat de deur voor hun neus werd dichtgegooid. De schuldhulpverlener vertelde haar later dat het regelmatig gebeurt dat mensen alsnog bij het wijkteam langskomen. Tijdens haar stage viel haar op ook hoe lastig het samenwerken is geworden met de komst van de AVG, de nieuwe regels rond de bescherming van de privacy. Ze wil kijken of de wet over de schuldhulpverlening door een aanpassing meer ruimte kan geven.
Dopamine stupid
Hersenonderzoeker Victor Lamme vertelde ons dat de vrije wil niet bestaat. Dat is wetenschappelijk vastgesteld. Het goede nieuws is dat we die wetenschap goed kunnen gebruiken ook in ons dagelijks werk als schuldhulpverlener. De rationele benadering; voorlichting geven en werken aan bewustwording, is zinloos. Je moet op andere knoppen in het brein drukken. Vanwege onze hebzucht denken we niet goed na en geloven in de gouden bergen van Bernard Madoff. We zijn bang om de boot te missen en doen mee aan de postcodeloterij. En omdat iedereen ze draagt, vinden we Uggs prachtig en kopen zelf ook een paar. Beloning is de motor waarop we lopen.
Liever een glas vol
Voor de nationale ombudsman Reinier van Zutphen doet het er niet toe of het glas van de gemeentelijke inspanningen half vol of half leeg is. Voor de 1,4 miljoen huishoudens die in ons land in armoede leven zou het glas gewoon vol moeten zijn. We moeten ophouden met de illusie van de zelfredzaamheid van inwoners. Dat geldt niet altijd en overal en zeker niet voor iedereen. Evelien Tonkens kwam deze week met de resultaten van haar onderzoek naar de zorg in Nederland. De veronderstelling van de overheid dat mensen die zorg nodig hebben dat in hun eigen omgeving kunnen oplossen een fictie is. Een sociaal vangnet ontbreekt meestal. Voor mensen in armoede geldt dat ook. Renier van Zutphen roept gemeente daarom op vooral het persoonlijke contact aan te gaan, op zoek te gaan naar verdwenen klanten. Het niet betalen van rekeningen blijkt elke keer weer het duurste te zijn wat je kan doen, niet in de laatste plaats die van de overheid.
Vier jaar lang wachten mensen gemiddeld voordat ze zich melden aan het loket van de gemeente om wat aan hun schulden te doen. Vier jaar waarin de schuld oploopt tot zo’n 40.000 euro, de stress voortdurend aanwezig is en het handelend vermogen door die stress afneemt.
Daarmee begon het gesprek vrijdagochtend in De Alchemist in Utrecht. Uitgenodigd door Divosa zaten we met ongeveer vijftig beleidsambtenaren, schuldhulpverleners en ervaringsdeskundigen bij elkaar voor een discussie over het rapport: Open Deur? De ombudsman doet daarin verslag over de toegang tot de schuldhulpverlening. Mijn gemeente is één van de onderzochte gemeenten.
Niemand is tegen de aanbevelingen die de ombudsman daarin doet:
Zet meer deuren open
Iedereen die eindelijk zo ver is dat hij om hulp vraagt, verdient de aandacht van de gemeente. Toch is het in de praktijk wel lastig om dat allemaal goed te organiseren. We werpen onbedoeld drempels op. Gemeentelijke websites kunnen veel beter worden ingericht. Niet iedereen weet de weg op het internet, informatie moet dus op verschillende manieren beschikbaar zijn, op scholen, in de wachtkamer van de dokter. We werpen veel drempels op door meteen formulieren te laten invullen en te verwachten dat degene die om hulp vraagt zijn of haar administratie op orde heeft. Niet iedereen krijgt een eerlijke kans, mensen die een onderneming hebben, ook ZZP-ers, worden door veel gemeenten uitgesloten. De regels die we hanteren, stammen nog uit de tijd dat goldt: Eigen schuld, dikke bult. We zetten nu vraagtekens bij de zelfredzaamheid van een belangrijk deel van onze inwoners.
Schouders eronder
Maar, het inzicht, dat we niet van iedereen voldoende zelfredzaamheid kunnen verwachten, helpt wel bij het bedenken van slimmere manieren om ons werk te doen. Dat kan al met kleine dingen. Bijvoorbeeld door minder streng te zijn in onze brieven. We kunnen meer rekening houden met laaggeletterdheid en beperkte verstandelijke vermogens. Het niet ingewikkelder maken dan nodig, een boekhouder inhuren voor een ZZP-er kan wonderen verrichtten. In vijf uur tijd is de basis weer op orde. De grotere dingen vragen een langere adem. Daarom hebben landelijke organisatie de krachten gebundeld in een speciaal programma om gemeenten te ondersteunen: Schouders eronder. Leren, onderzoek doen en uitwisseling van ervaringen zijn bij elkaar gebracht om de schuldhulp effectiever te maken.
Alzirr Coaching & Advies 