Ga de mens zien in Zwolle

De tentoonstelling Zie de Mens, in de fundatie in Zwolle kun je nog bezoeken tot en met 15 januari 2017. Honderd jaar in honderd gezichten, van 1917 tot aan nu. Ik was er zaterdag en heb mijn ogen uitgekeken.

Voor elk jaar één portret van één kunstenaar.

Op het eerste portret kijkt een jongeman mij gelaten aan. Het is een zelfportret van Oskar Kokochska, geschilderd nadat hij als soldaat in de eerste wereldoorlog gewond was geraakt. De schilder meldde zich vrijwillig aan voor het leger nadat zijn geliefde hun relatie had verbroken. Zijn rechterhand wijst naar de plek van zijn verwonding of naar zijn gebroken hart? Het werk markeert het begin van het expressionisme. De eerste wereldoorlog had duidelijk gemaakt tot welke gruwelijkheden de mensen in staat is en dat zocht een weg.

Wat je ziet of wie er kijkt?

Op de tentoonstelling heb ik twee keer naar de film I See A Woman Crying van Rineke Dijkstra gekeken. Je kijkt naar Engelse schoolkinderen die naar een portret van Picasso kijken, dat beschrijven en van commentaar voorzien. Eerst wil je weten wat ze zien maar na een tijdje doet het er niet meer toe. Hun blikken en uitdrukkingen zijn een verhaal op zichzelf. Ze stellen je de vraag of je als toeschouwer eigenlijk wel echt kunt begrijpen wat de kunstenaar bedoelde.

Wat raakte mij het meest?

Er is zoveel te zien en op het eerste gezicht lijkt er geen rode draad te zijn in de tentoonstelling. De samensteller Hans den Hartog Jager legt in een film uit wat zijn bedoeling was en dat helpt bij het kijken. En dan nog, kiezen is onmogelijk, er is veel dat raakt op verschillende manieren. Pas toen ik weer thuis was, wist ik het: de video Why I Never Became a Dancer, van Tracey Emin. Bibberende technicolor beelden vertellen over het leven van de kunstenaar als tiener in de Engelse badplaats Margate. Eindeloze verveling, het strand en seks met eindeloos veel jongens. Ze hoopt hieraan te ontsnappen door een danswedstrijd te winnen. Maar tijdens haar optreden jouwt de zaal haar uit: ‘slet, slet, slet’. De videobeelden van Margate maken plotseling plaats voor die van een appartement. Op You Make Me Feel Mighty Real danst een vrolijke sterke vrouw haar bitterzoete wraak. Het deed me aan mij zelf denken.